ΒΙΡΤΖΙΝΙΑ ΓΟΥΛΦ

Η Βιρτζίνια Γουλφ γεννήθηκε στις 25 Ιανουαρίου 1882 και αυτοκτόνησε στις 28 Μαρτίου 1941 βουλιάζοντας σε ένα ποτάμι δίπλα στο σπίτι της, αφού πιο μπροστά είχε γεμίσει τις τσέπες του φουστανιού της με πέτρες. Η συγγραφέας είχε και κατά το παρελθόν περάσει από μακρές περιόδους κατάθλιψης, που συνοδεύονταν από διαλείψεις της μνήμης, αλλά αυτή τη φορά η καταστροφή του σπιτιού της στο Λονδίνο εξαιτίας των αεροπορικών βομβαρδισμών των χιτλερικών και η κακή υποδοχή από την κριτική της βιογραφίας της για τον αείμνηστο φίλο της Ρότζερ Φράι υπήρξαν οι κύριοι παράγοντες που την κατέστησαν ανίκανη να εργαστεί και την οδήγησαν στην αυτοκτονία. Το έργο όμως αυτής της πρωτοπόρου συγγραφέως, που μαζί με εκείνο του Προυστ και του Τζόις έφεραν πραγματική επανάσταση στη γραφή του μυθιστορήματος, θα σφράγιζε για πάντα τα βρετανικά και τα ευρωπαϊκά γράμματα. Τα μυθιστορήματά της Μέχρι το φάρο, Ορλάντο, Τα κύματα και Η κυρία Νταλογουέι ανήκουν στα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα της πεζογραφίας του 20ού αιώνα.

Η Γουλφ υπήρξε μια από τις μεγάλες προσωπικότητες του ευρωπαϊκού Μεσοπολέμου. Ηταν η «μούσα του Μπλούμσμπερι», του σημαντικότερου κύκλου συγγραφέων και διανοουμένων της εποχής στον οποίο συμμετείχαν προσωπικότητες όπως ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, ο Τ.Σ. Ελιοτ και ο Μπέρτραντ Ράσελ. Εξέχουσα δοκιμιογράφος, επίσης, η Γουλφ προσέδωσε στο μυθιστόρημα την ένταση τού επί μέρους και τη γοητεία των λεπτών αποχρώσεων, το φόρτισε με τον λυρισμό και τη γοητεία των αναμνήσεων, και με την επίπονη επεξεργασία της γλώσσας ξεπερνούσε την απλή περιγραφή και ανέλυε το ψυχικό τοπίο των πρωταγωνιστών αγγίζοντας τα απώτατα στρώματα της ύπαρξής τους. Η ακρίβεια και η λεπτότητα της γλώσσας αυτής άγγιζε τις πιο μύχιες σκέψεις και τα ανομολόγητα αισθήματα με έναν τρόπο άγνωστο στο ως τότε βρετανικό - και όχι μόνο - μυθιστόρημα.

Με τον σύζυγό της Λέοναρντ Γουλφ δημιούργησαν τον ιστορικό εκδοτικό οίκο Hogarth Press στον οποίο εκδόθηκαν και τα περισσότερα βιβλία της. Η αλληλογραφία της, που κυκλοφόρησε σε έξι τόμους, συνιστά έναν τεράστιο καθρέφτη της πνευματικής βικτωριανής και μεταβικτωριανής Αγγλίας. Η Βιρτζίνια Γουλφ ήταν μια από τις πρώτες γυναίκες-συγγραφείς που το άστρο τους έλαμψε σε έναν κόσμο στον οποίο ως τότε κυριαρχούσαν οι άνδρες. Η επίδραση του έργου της ωστόσο δεν περιορίστηκε στην πεζογραφία. Ηταν εξίσου σημαντική και στο μεταπολεμικό θέατρο, όπως για παράδειγμα του Χάρολντ Πίντερ και του Εντουαρντ Αλμπι. Αρκεί μόνο να θυμίσουμε τον τίτλο του πιο διάσημου έργου του τελευταίου Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ; και να σημειώσουμε ότι ο τρόπος με τον οποίο χειρίζονται και οι δύο τις ανθρώπινες σχέσεις οφείλει πολλά στη συγγραφέα τού Μέχρι το φάρο.

* Ενα ποίημα του εσωτερικού κόσμου

To μυθιστόρημα Μέχρι το φάρο εκδόθηκε το 1927 και η Βιρτζίνια Γουλφ το θεωρούσε το καλύτερο βιβλίο της. Ο σύζυγός της Λέοναρντ έλεγε πως ήταν αριστούργημα, «ένα εντελώς καινούργιο ψυχολογικό ποίημα». Ο χαρακτηρισμός αυτός δίνει το μέτρο για να εκτιμήσουμε την ειδική ποιότητα που το χαρακτηρίζει. Χρησιμοποιώντας τη δική της τεχνική του εσωτερικού μονολόγου η Γουλφ μάς προσέφερε ένα κατ' εξοχήν μυθιστόρημα ατμόσφαιρας, στο οποίο συνδυάζονται η καταβύθιση στη μνήμη της παιδικής ηλικίας (γι' αυτό και πρόκειται για βιβλίο εν πολλοίς αυτοβιογραφικό) και η εκ παραλλήλου ανάπτυξη των σκέψεων, των διαθέσεων και των αισθημάτων που ορίζουν τον κόσμο των ενηλίκων.

Η υπόθεση εκτυλίσσεται στο νησί Σκάι, όπου βρίσκεται η θερινή κατοικία του ζεύγους Ράμσεϊ, το οποίο φιλοξενεί εκεί κάποιους φίλους του. Αυτά συμβαίνουν στο πρώτο μέρος του βιβλίου. Στο δεύτερο, δέκα χρόνια μετά, συναντώνται εκ νέου όσοι από τους πρωταγωνιστές του πρώτου μέρους βρίσκονται ακόμη εν ζωή. Η συγγραφέας δεν παραλείπει να μας πληροφορήσει για την τύχη των πρωταγωνιστών του μυθιστορήματος και με τον τρόπο αυτόν να μας δώσει την αίσθηση του χρόνου που περνάει. Η κυρία Ράμσεϊ, λ.χ., πεθαίνει και ο σύζυγός της τώρα είναι αναγκασμένος να ζήσει χωρίς την παρουσία της και να στερηθεί τη βοήθειά της να ξεπερνά τους φόβους, τα άγχη και την έλλειψη αυτεκτίμησης που τον κατέτρεχε από πάντα.

Το κορυφαίο αυτό επίτευγμα της Βιρτζίνιας Γουλφ δεν είναι απλή περιγραφή της ζωής αλλά ιδιότυπη και πολυφωνική σύνθεση του κόσμου μέσα από τις διαφορετικές θεωρήσεις των πρωταγωνιστών του μυθιστορήματός της. Ας υπογραμμίσουμε εδώ τη συμβολική σημασία του φάρου: Αφού η ζωή παραμένει αινιγματική, όπως μας λέει η Γουλφ, αναπόφευκτα και οι σχέσεις που αναπτύσσουμε με τους άλλους, με τον χρόνο και με τα πράγματα είναι δύσκολες και αποκαλύπτονται μέσα από ένα είδος ψυχικού φωτισμού αντίστοιχου με τον φυσικό φωτισμό του φάρου, που δυναμώνει μόνο με την όξυνση της ευαισθησίας και τη λεπτή παρατήρηση.