Βιβλίο

Σύνολο φύλλων χαρτιού, τυπωμένων ή χειρόγραφων, δεμένων μαζί ώστε ν' αποτελούν ένα σώμα.

Η ιστορία του βιβλίου είναι παράλληλη με την ιστορία της γραφής.

Πολύ παλιά τα πρώτα μέσα που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος, για να γράφει, ήταν: η πέτρα, ο ορείχαλκος, τα όστρακα, οι ξύλινες πλάκες, οι φλούδες από δέντρα κ.ά.

Πάπυρος

Οι Αιγύπτιοι χρησιμοποίησαν τον πάπυρο, που τον έβγαζαν από ένα φυτό του Νείλου και οι Κινέζοι από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια γνώριζαν το χαρτί. Οι Φαραώ της Αιγύπτου είχαν μεγάλη βιβλιοθήκη με πολλούς κυλίνδρους από πάπυρο.

Επειδή οι Πτολεμαίοι της Αιγύπτου θέλησαν να εμποδίσουν τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης της Περγάμου (2ο π.Χ. αιώνα), απαγόρευσαν την εξαγωγή παπύρου στις χώρες της Μ. Ασίας. Τότε ο Άτταλος, βασιλιάς της Περγάμου, ο Ευμένης, σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει την περγαμηνή από δέρμα μικρών ζώων (πρόβατο, κατσίκα, μοσχάρι κ.ά.).

Περγαμηνή για γράψιμο

Η περγαμηνή ήταν πιο στερεή από τον πάπυρο και διπλωνόταν σε φύλλα. Ακόμα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί πολλές φορές, γιατί τα γράμματα έσβηναν με ξύσιμο, γραφόταν και από τις δυο πλευρές, ήταν εύκολη στα διάβασμα, μα στοίχιζε περισσότερο. Σε περγαμηνή γράφτηκαν τα έργα των Ελλήνων και Λατίνων κλασικών, τα έργα των Ρωμαίων νομοδιδασκάλων κ.ά.

Στα χρόνια του Αύγουστου η περγαμηνή κόπηκε σε φύλλα, που πήραν σχήμα ορθογώνιο και ράφτηκαν στη μια πλευρά (το κυλινδρικό σχήμα το κράτησαν μόνο οι δικαστικές αποφάσεις του Μεσαίωνα).

Το χαρτί

Τον 9ο αιώνα έφτιαξαν το πρώτο χαρτί από ινώδεις ουσίες. Την τέχνη να φτιάχνουν χαρτί, την έμαθαν οι Άραβες στην Κίνα και τη μεταδώσανε και στην Ευρώπη. Οι Έλληνες έφτιαξαν χαρτί τον 11ο και 12ο αιώνα. Στη Δύση τα βιβλία και τα χειρόγραφα ήταν έργο των μοναστηριών, υπήρχαν όμως και εργαστήρια, όπου έγραφαν τα βιβλία των πλούσιων.

Όταν όμως αναπτύχθηκε η παιδεία (έφτιαξαν περισσότερα σχολεία, πανεπιστήμια κ.ά.), αναζήτησαν μέσα για γράψιμο λιγότερο δαπανηρά, αλλά και πρακτικά. Στην αρχή κατέφυγαν στην ξυλογραφία και την τυποβαφία (μέθοδος βαφής).

Ώσπου ο Γουτεμβέργιος, μετά από μακροχρόνια πειράματα, ανακάλυψε την τυπογραφία (μεταλλικά κινητά στοιχεία).

Αργότερα ανακάλυψαν τη στερεοτυπία, το χαρτί σε ρολά, τα ταχυπιεστήρια, τις λιθογραφικές μηχανές, τις μηχανές όφσετ και όλα αυτά οδήγησαν στο να βγαίνουν τα βιβλία κατά χιλιάδες και να κοστίζουν πολύ λιγότερο.

Το πρώτο βιβλίο που τυπώθηκε με γράμματα κινητά ήταν η Αγία Γραφή (στη Γερμανία το 1445 από το Γουτεμβέργιο) και το πρώτο ελληνικό βιβλίο ήταν η "Γραμματική" του Λάσκαρη (στο Μιλάνο το 1476). Μεγάλο πολιτιστικό ρόλο έπαιξε το βιβλίο στην περίοδο της Αναγέννησης, όπου στη Γαλλία και Ιταλία κυκλοφόρησαν βιβλία επιστημονικά.

Αργότερα τον 18ο αιώνα το βιβλίο βελτιώθηκε και στην εμφάνιση (χαρτί λεπτό, γυαλιστερό, φροντισμένο δέσιμο κ.ά.).

Τον 19ο αιώνα, που αυξήθηκε ο πληθυσμός και το εισόδημα αυτών που εργάζονταν, αυξήθηκε αντίστοιχα και η ζήτηση του βιβλίου και η αγοραστική του αξία.

Στη σημερινή εποχή για την εκτύπωση των βιβλίων χρησιμοποιούνται πιεστήρια. Η εικονογράφηση είναι κάτι το συνηθισμένο στα σύγχρονα βιβλία, το δε τιράζ ανέρχεται σε μερικές χιλιάδες και αυτό αποφασίζεται από τον εκδότη ανάλογα με την αναμενόμενη κυκλοφορία και το ενδιαφέρον του βιβλίου.

Οι λαοί έρχονται σε στενότερη επαφή, τα έθνη γνωρίζονται καλύτερα μεταξύ τους και ένα κλίμα παγκόσμιου ανθρωπισμού δημιουργείται σιγά - σιγά.

Η ψυχή του ανθρώπου αποκτά περισσότερο βάθος και το πνεύμα του γίνεται πιο εξευγενισμένο, πιο φωτεινό.

Σήμερα το βιβλίο για τον άνθρωπο έχει την ίδια αξία, είναι το ίδιο αναγκαίο, όσο και ο αέρας που αναπνέει, η τροφή που ζει.

Ο Άγγλος φιλόσοφος και ιστορικός Καρλάυλ είπε: "Ότι πέτυχε, ότι σκέφτηκε και ότι κέρδισε η ανθρωπότητα μένει ζωντανό στις σελίδες των βιβλίων και είναι διαλεχτό κτήμα των ανθρώπων".

Παλιότερα οι άνθρωποι δυσκολεύονταν πολύ να βρουν, ν' αγοράσουν βιβλία. Σήμερα η δυσκολία είναι στην εκλογή: τι βιβλία θα διαβάσουμε;

Και πρέπει να προσέξουμε πολύ, για να διαλέξουμε βιβλία που να μας γεμίζουν, ν' ανταποκρίνονται στα ενδιαφέροντά μας, τις κλίσεις μας, γιατί υπάρχουν και βιβλία που δεν αξίζει να τα διαβάζει κανείς, χάνει όχι μόνο τον καιρό του άσκοπα, αλλά και μπορεί να βλαφτεί. Υπάρχουν μ' ένα λόγο βιβλία που δεν αξίζει να λέγονται βιβλία. Ο Άγγλος Τζων Λούμποκ γράφει κάπου: "Κοντεύω να πιστέψω πως οι μεγάλοι αναγνώστες της νέας γενιάς δε θα 'ναι οι γιατροί, οι δικηγόροι και όσοι ασχολούνται με τα γράμματα ή οι έμποροι και εργοστασιάρχες, αλλά οι εργάτες, οι χειρώνακτες. Δε σας φαίνεται φυσικό; Οι πρώτοι εργάζονται περισσότερο διανοητικά κι όταν τελειώσουν τη δουλειά της μέρας, το μυαλό τους είναι κουρασμένο. Έτσι τις ώρες που έχουν γι' ανάπαυση θέλουν να πάνε έναν περίπατο στην εξοχή ή να ασκηθούνε σωματικά. Ενώ ο εργάτης και ο χειρώνακτας που κουράζονται μόνο σωματικά, θέλουν να ξεκουραστούν διαβάζοντας ένα καλό βιβλίο".

Κάποιος σοφός είπε: " αν μπορούσα να ζητήσω μια κλίση που να 'ναι σταθερή σε κάθε μεταβολή, νάναι για μένα πηγή ευτυχίας σ' όλη μου τη ζωή, κι ασπίδα για τις δύσκολες στιγμές του βίου μου, θα ευχόμουν η κλίση αυτή νάταν το διάβασμα. Χάρισε σε κάποιον την αγάπη για διάβασμα, δώστου τα μέσα να διαβάζει και νάσαι βέβαιος ότι θα τον κάνεις ευτυχισμένο. "

Τα βιβλία είναι αμέτρητα, ο χρόνος όμως που έχουμε στη διάθεσή μας για διάβασμα είναι περιορισμένος. Γι' αυτό τα βιβλία που θα διαλέξουμε για τη βιβλιοθήκη μας πρέπει να είναι ωφέλιμα και με εγγυημένη αξία.

Πολλά απ' αυτά ανήκουν στην "εμπορική φιλολογία" και είναι πλαστογραφία της τέχνης. Είναι γραμμένα από μερικούς ανθρώπους που προσπαθούν να προκαλέσουν έναν ερεθισμό αραδιάζοντας τα πιο απαράδεχτα πράγματα, εκμεταλλευόμενοι το φόβο, την ευαισθησία ή και τα χειρότερα ένστικτα. Είναι γραμμένα με ύφος ψεύτικο, γεμάτο υπολογισμό πονηρό και ιδιοτέλεια.

Ο κανόνας μας, λοιπόν, πρέπει να είναι: απόφευγε τα μέτρια έργα, τα έργα των δυσαρεστημένων από τη ζωή, των νευρωτικών, τ' ανήθικα έργα. Υπάρχουν αξιόλογα έργα, τόσοι συγγραφείς που μπορούμε να τους κάνουμε φίλους μας, συνεργάτες μας, να μας δώσουν τη γενναιότητα της ψυχής τους, τις φωτεινές τους ιδέες, τα ευγενικά ιδανικά τους, τη λαχτάρα για τη χαρά της ζωής, την ανθρωπιά τους! Ο καθένας πρέπει να διαλέγει για τον εαυτό του αυτά που πρέπει να διαβάζει. Πολύ σωστά λέγεται ότι "δεν πρέπει να μπει κανείς στο νερό, πριν μάθει να κολυμπά, γι' αυτό ο άνθρωπος πρέπει να κρίνει σωστά τι θα διαβάσει. Να μην τον τραβούν οι φανταχτεροί τίτλοι ούτε τα εντυπωσιακά και καλοδεμένα βιβλία, αλλά βιβλία με ουσία και βαθύ νόημα, γιατί αυτά είναι η πνευματική μας τροφή. Μια σωστή λαϊκή παροιμία λέει: "Το χρόνο τον καλό τον ξεχωρίζουμε με τέσσερα βασικά πράγματα: Τα παλιά ξύλα για κάψιμο, το παλιό κρασί για πιοτό, τους καλούς φίλους για εμπιστοσύνη και τα καλά παλιά βιβλία για διάβασμα".

Πραγματικά τα παλιά βιβλία είναι πιο αξιόλογα και έχουν ευεργετική επίδραση στη σκέψη και στα συναισθήματα εκατομμυρίων ανθρώπων.

Αυτά τα βιβλία, που ο χρόνος που πέρασε δεν τ' αχρήστεψε, αλλά αντίθετα τα έκανε αγέραστα, αιώνια και νέα, είναι κρίμα να μην μπορούν οι πολλοί να τα διαβάσουν από το πρωτότυπο, αλλά από τη μετάφρασή τους.

Αλλά και η μετάφραση - παρόλο που αδικεί πολλές φορές το πρωτότυπο - είναι προτιμότερη και τις περισσότερες φορές είναι σωστή.